Beden Dismorfik Bozukluk kurtulunması güç gibi gözüken fakat Psikanalitik Psikoterapi ile tamamen geçen bir hastalıktır. Dismorfofobi'yi yenmek sadece ilaç tedavisi ya da yüzeysel psikoterapiler ile mümkün değildir. Halk arasında kendini beğenmeme hastalığı olarak
bilinen ruhsal kökenli bir algı bozukluğudur. Kişinin bedeninin bir ya da birden fazla bölümüyle aşırı uğraş halinde olması, bastırılmış duygu ve dürtülere karşı odak değiştirme işleviyle bilinçdışı bir süreçtir. Beden dismorfik bozukluğun nasıl oluştuğu ise bu bilinçdışı süreçleri tetikleyen aile, çevresel faktörler gibi etkenler zemin hazırlar. Beden Dismorfik Bozukluk günümüzde OKB olarak sınıflandırılmamaktadır. Ancak OKB, Panik Atak, Trikotillomani gibi Beden Dismorfik Bozuklukta bunlarla birlikte Anksiyete Bozuklukları alt kategorisindeydi.
DİSMORFOFOBİ PSİKOLOJİDE NASIL OLUŞUR
Önceki yazılarımda okuyanlar ‘aynalanma’ kavramını bir çok kez bahsettiğimden hatırlar. Doğduğumuz andan itibaren 0-6 yaş arasında aslında kişilik yapılanmamızın temelini atarız. Bu süreçte bize bakım verenimizin (anne) aynalaması ile onay alırız. Bakımverenin verdiği onay bir güler yüz,aferin sözü ya da onay olabilir. Bu durum ilkokul çağı ile birlikte artık temelleri atılmış olmakta ve bir binanın katları çıkarcasına inşaa edilmeye başlamaktadır. Bakımvereninden sonra çocuğun ilkokula başlaması ile bu aynalanma mekanizmasının bir kısmı sınıf öğretmenine döner.
Hepimiz ilkokulda yaptığımız ödevin yanına ‘yıldız koyan, kırmızı dolma kalemi ile aferin yazıldığında ya da defterimizin kenarına öğretmenimiz tarafından bir gülen yüz stickeri yapıştırıldığında aslında onaylanarak aynalanmış oluruz. Çocuk büyüdükçe ve ergenliğe girdikçe bu sefer ilgi,onay ve aynalanmasını genellikle aileden uzaklaşıp kendi sosyal çevresine karşılamaya başlar. Ergen için bedeninin değiştiği bu süreçte kıllanan,şekillenen,sivilcelenen,değişen noktalarını kabullenme sürecine giderken bedeni bu süreçte kusurlu olmaya başlar. Ancak;
Hangimizin bedeni kusursuz, hangimizin burnu tamamen hokka,hangimizin cildi mükemmel, saçları dolgun ya da dişleri tamamen inci gibi ve düzgün ki zaten?
Beden dismorfik bozuklukta burada şekillenir. Bu kusurlar normal ve herkeste varken, kendisinin takıntılı olduğu bu bölge ve/veya bölgeleri ise en çirkin, en çarpık belki en dökülen olacak şekilde abartılı kusurlu, çirkin, yamuk, biçimsiz,solgun vb. gelmeye kişinin algısında başlıyor. Ancak Yüz ve Beden Dismorfik Bozukluğu kişiler bu durumu abartmamaktadır. Gerçektende meşgul oldukları bu bölgelerini bu şekilde gerçekliğin dışında görerek algılamaktadır.
İlgilendikçe daha da ilgileniyor, onay almak için etrafındaki insanlara soruyor,ayna karşısında dakikalarca bakınıyor, galerisinde onlarca selfieler çekiyor ve başa çıkamadığı nokta da bu bölgesi ile estetik ameliyatlar,dişçiler, gibi bir çok doktorun kapısını aşındırmaya başlıyor. Yaptırdıkça yine tam olmadı diyor ve en sonunda acaba en eski hali daha mı iyiydi diye iyice kendini kötü hissediyor…
Bu kişilerin kusurlu gördükleri alan da genellikle her insanın olacağı şekilde hafif kusurlu ya da aslında hiçbir kusur olmadığı hal de algı çarpıklığı içerisinde günde saatlerce vaktini bu bölgeleri ile uğraşarak kontrol ederek ya da zihinsel olarak meşgul olarak vaktini harcıyor. İnsanların da her an o bölgelerine dikkat ettiklerini düşündüklerinden saklama ihtiyacı başa çıkamadığı nokta da ise sosyal çevresinden uzaklaşmaya başlarlar.
Kişinin değer sistemi ve onu o yapan şeyler sadece güzellik algısıymış gibi hissediyor ya da çocukluğunda bakımvereni ona bu şekilde geri dönütlerle aynalayarak veriyorsa, ilkokul sıraları yaşlarındayken yaşıtları tarafından dalga geçildiği olmuşsa yetişkinlikte bu bireylerin Beden Dismorfik Bozukluk geliştirme oranları çok yüksek oluyor. Çünkü sadece dış görünüşüm güzel olursa sevilirim,eleştirilmem,kabullenilirim ya da onaylanmazsam kötü duygularla başa çıkamam mekanizması çalıştığından hep bu noktalarda imkansız bir kusursuzluk fantezisi ile çıktığı bu yolda hastalığı negatif anlamda besledikçe pençesine düşüyor.
Bu kişilerin psikolojik bir hastalık yaşadığını fark etmedikleri için kendilerini yıllarca cerrahların,estetisyen,diyetisyen,diş hekimleri ya da cildiyecilerin kapılarında buluyorlar. Genellikle Beden Dismorfik Bozukluğun devamında bu kişilere depresyonun eşliği ile isteksizlik,evden çıkmak istememe,keyif alamama ya da birlikte yaşadığı kişilere hep onay almak adına soru sorduklarından karşı tarafı usandırarak çatışma çıktığında ya da sosyal olarak kaçındığı için çekingenlik sonucu sosyal anksiyete bozukluğu ile birlikte ruh sağlığı çalışanların gelirler.
BEDEN DİSMORFİK BOZUKLUĞUN GÜNÜMÜZ TETİKLEYİCİ NEDENİ
Aslında sübjektif ve kültürden kültüre hatta yaşadığımız çağlara göre bile güzellik algısı değişir. Bundan 20 yıl önceki dizi ve filmlere bakın. Herkesin kaşı incecik hatta tamamen alınmış ve dövme yaptırılmışken şuan doğal ve gür kaş güzel algısında. Eskiden kemerli burunlar doğalken, şimdi tek tip bir burun tipi var. Bakın ortaçağdaki güzellik algılarına kadınlar balık etli veya kilolu olduğunda beğenilirken, 2000’lerin başında 0 beden algısı, şimdi ise daha da farklı erkeklerde kaslı ve iri kadınlarda ise ince bel ama geniş kalça ve göğüslerin moda olduğu bir güzellik algısı var.
Tabi teknolojinin gelişimiyle elindeki cep telefonundaki bir uygulamayla boyunu uzatabilen, cildini pürüssüz yapan, gözlerinin boyutu ile dahi oynamayan, hatta bazı kadın ve erkeklerin kusursuz olduklarına inandıkları mankenlerin vücutlarını photoshop ile kesip kendi kafaları ile birleştirmelerinin günümüz güzellik algısının ne kadar tek tip olduğu, bu kalıba uymayanların beğenilmediği algısının oluştuğunu, sadece kadınlar için değil erkekler içinde aynı şekilde olduğu gösteriyor.
Bu algı, psikolojik anlamda ego kapasitelerinin sağlam ve yüksek olmadığı kişileri ise pençesine almasını kolaylaştırıyor. Bu kişilerde kaygı ile yetersiz hissederek kendini çirkin hissetme ve bir çok negatif duygu sonucunda kişi bedenden memnun olmamaya başlıyor ve bununla aşırı meşguliyet sonucu sosyal,mesleki, kişisel hayatını etkilemeye başlıyor.