Temizlik; kirlenme, sıçrama ya da bulaşma hissi ile ilgili kaygı yaratan düşüncelerin kişide huzursuzluk uyandırdığı takıntılardan OKB türüdür. Mikrop kapma, sperm, meni, kan, dışkı, idrar gibi vücuttan çıkan sıvılar temizlik takıntısı olan kişide kaygı yaratır. Temizlik obsesyonu olan kişide bazen sadece 'kirli ve pis' olarak tabir eder. Belli başlı bir çok temizlik ve bulaşmaya dair takıntı olsa da aslında kişi temizlik, kirlilik veya bulaşabilecek her şey ile ilgili takıntı geliştirebilir. Temizlik OKB'si olan bireyler çevredeki bir çok şeyden bunların gelmesinden kaygılandığı için kompulsif (rahatlama) eylem olarak bir çok temizlenme davranışı sergiler. Temizlik davranışının süresi ve sayısı arttıkça kişi için başa çıkılamaz hale gelir. Bu kompulsiyonları yapmak zorunda kalmamak için onları kaygılandırabilecek şeylerden uzak durarak temas etmemeye çalışırlar.
Temizlik takıntısı hastası çevresine ve kendisine dahi anlamsız gelsede kendi ritüellerine göre olmayan herşeyi kirli bulur. Temiz olması için ritüel haline gelen temizleme biçiminin olması gerekir. Hatta kendi bu temizliği yapsa dahi şüphe duyar. Titiz insanın ise dokunamama davranışı yoktur. Temiz olduğuna inanması için belli ritüellerin olması gerekmez. Bu yüzden de başkalarının temizlemiş olduğu yerlerin nasıl temizlendiğini görmese dahi rahatça hareket eder. Titiz insan gerçekçi bir şekilde temiz olmasına önem verir ve bu durumu etrafına dayatmaz. Ancak temizlik takıntısı olan birisiyle yaşayan eşler veya aileler bilir ki; bu ritüellere kendilerininde uymasına Temizlik OKB'si olan kişi zorlar.
Vücut atık veya salgılarından kaygılanmak, iğrenmek veya mikroplardan kaygılanmak (Örneğin, sperm bulaşma, idrar, dışkı, tükürük)
Çevre kirliliğinden aşırı kaygı duymak (çöp kutuları, lavabolar vs.)
Evde kullanılan maddelerden aşırı kaygılanmak (Örneğin, temizlik maddeleri, çamaşır suyu, çözücüler)
Hayvanlardan kirlenme, bulaşma ihtimalinden dolayı aşırı derecede korkmak (Örneğin, böcekler, sinekler vs.)
Yapışkan maddeler veya atıklardan rahatsız olmak
Kontaminasyon (Bulaşma) nedeni ile hastalanma kaygısı
Başkalarına hastalık etkeni bulaştırma kaygısı
Temizlik takıntısında kirli ve bulaşıyor hissiyatını psikanalitik psikoterapi ile bilinçdışındaki huzursuz eden duygular terapide ilaçsız tedavi eder. Temizleme veya dokunmama davranışının altında yatan bilinçdışı duygular terapide çözülür. Kirlilik hissiyatı ve bulaştırmama davranışının psikolojik kaygı kaynağı üzerine gidildiğinde çözümde başlar. Temizlik takıntısı tedavisinde bu durum titizlik olarak asla ele alınmamalıdır. Ayrıca psikiyatri ilaçları duyguları çalışmadığı için rahatlatsa da etki etmez. Bu nedenle temizlik takıntısı tedavisine çok geç kalmadan psikanalitik psikoterapiye başvurmak iyileşmenin önemli yoludur. Eğer eşinizin temizlik takıntıları olduğundan şüpheleniyorsanız OKB alanında uzmanlığı olan bir psikoterapiste başvurmalısınız.
El yıkama temizlik takıntısının her türünde yaşanan kişinin zamanını, cilt sağlığını git gide ele geçiren en sık kompulsif davranıştır. Temelinde kişinin ruhsal dünyasında yaşadığı bilinçdışı kaygıların yarattığı huzursuzluk hissi yatar. Bu his bilinç düzeyinde kirlendi veya bulaştı hissiyatı ile görünür olup kişiyi el yıkama zorlantısına iter. El yıkama takıntısı bir ritüel şeklinde olup kişi için her bir sıralaması olan ve 'tam temizlendi' hissiyatını yakayabilmek için uzun süreler alan bir hastalıktır. El yıkama takıntısı olan kişinin tek yapması gereken OKB alanında uzman bir psikoterapiste başvurmasıdır. OKB psikoterapi sürecinde bu el yıkama ve temiz olmama hissiyatının altında yatan bilinçdışı duygusal çatışmalar anlamlandırılır ve hastalık kesin olarak çözülür.
Bu alanda yazdığı tez ve hastanecilik kariyerinde OKB'li hastalarla çalışan Uzman Klinik Psikolog & Psikoterapist Ceren Tatar'ın biyografisi için tıklayın.
Temizlik Obsesyonu olan kişilerin en sık yaşadığı belirtilerin ilki, temizlik ile ilgili ritüellerinin zaman içerisinde yeterli bir temizlik hissiyatı vermediği için sıklığı ve süresinin artmasıdır. Ayrıca birlikte yaşadığı insanları da zihinsel yarattığı bu temizlik kurallarına zorlar. Bu nedenle de gün içerisinde büyük bir zaman dilimini temizleme davranışı ya da kişinin zihninin temizlik - kirlilik ile ilgili şeylerle ilgili meşgul olmasıdır.
Örneğin, ellerini 2 kere yıkayan ya da duş süresi 10 dakika olan bir kişinin kompulsiyon yaptıkça bu süreleri ve yıkama sayıları artmakta ve özellikle de kendi evlerine girip tamamen temiz olma hissiyatına sahip olmak istedikleri alanlarda banyodan kolayca çıkmamaktadır. Dışarı da ise girdikleri tuvaletleri önceden temizleyebilir, yanlarında dezenfekte edebilecekleri ürünler bulundurarak kullanabilirler. En çok hastalarda görülen el yıkama, duş alma, fazlaca bulunduğu ortamları steril tutmak gibi eylemler de bulunurlar. Eğer bu kompulsiyonları yaptıkları hal de kuşku duyuyorlar ise ya direk bu alanlarda bulunmaz ya da temas etmemek adına ,dirsekleri kullanma, peçete,eldiven gibi aracılar kullanırlar. Örneğin, dışkı, idrar, kir bulaşma obsesyonu olan bir kişi kendisine göre temiz bulmadığı dışarıda bütün tuvaletlere girmeyebilirler. Dışarı da uzun süre kalacaksa tuvaleti gelmemesi için sıvı tüketimini azaltmaktadır. Kapı kolu, musluk vanası, lamba düğmesi gibi bir çok kişinin temas ettiği alanlara elleri yerine örneğin dirsekleri, ayakları ile açabilir ya da bunları birinin açmasını bekleyebilir, eğer bu konforu bulamıyorlarsa peçete gibi birşey ile direk eline temas etmesine izin vermeden dokunur.
Obsesif Kompulsif Bozuklukta en çok sık görülen takıntı türü, temizlik takıntısıdır. OKB bireyler dikkatli olsalar da evleri ve bilhassa kendi oda ve eşyaları, en fazla temiz tutma gayretindedir. Kişi buraya dışarıdan gelebilecek kir, mikrop vb. her şeyden kaçınır ve kendilerine güvenli bir alan oluştur. Eğer kişinin birlikte yaşadığı kişiler var ise ya kendisinin düzenine ayak uydurmak durumunda kalır. Zaman geçtikçe takıntısı olan kişi ile birlikte yaşadığı kişiler arasında takıntılar nedeniyle çatışmalı bir hayat başlar.
